• Bemowo

    Bemowo – powojenna nazwa osiedla Bornerowo, powstała od pobliskiego Fortu Bema (ul. Powązkowska), zapewne dla zatarcia międzywojennej przeszłości i osoby inicjatora jego budowy, ministra poczt i telegrafów Ignacego Boernera. Pierwotnie istniały tu wsie szlacheckie, prawie całkowicie zniszczone podczas potopu szwedzkiego (północne tereny zwano niekiedy Szwedzkimi Górami).

  • Białołęka

    Białołęka - początkowo była to wieś szlachecka założona na prawie chełmińskim w 1425 roku. Należała do rodziny Gołyńskich i liczyła około 315 ha. W XVII w. przeszła w ręce biskupa chełmińskiego Wawrzyńca Gembickiego, następnie zaś jej właścicielem był król Jan Kazimierz, który darował ją jezuitom. Liczyła wówczas tylko 260 ha a podczas potopu szwedzkiego między 28 a 30 VII 1656 roku (bitwa o Warszawę) została zrównana z ziemią. Dość szybko jednak podźwignęła się z ruin i już dziesięć lat później szczyciła się 10 domami. Podczas powstania listopadowego rozegrała się tu jedna z najsłynniejszych bitew - 24-25 II 1831 roku wojska polskie pod wodzą gen. Jana Krukowieckiego na północ od skrzyżowania z dzisiejszą ul. Toruńskiej stoczyły krwawy bój z korpusem rosyjskim księcia generała Iwana Szachowskiego. Już wówczas należała do powiatu warszawskiego, gminy Bródno, parafii Tarchomin, liczyła 429 mieszkańców i 27 budynków. Później na jej terenie wydzielono folwarki i pomniejsze wsie: Aleksandrów, Annopol, Brzeziny, Konstantynów, Marywil, Różopol (Różopole) oraz Ustronie a w dwudziestoleciu międzywojennym pozostałe tereny podzielono na dwie części: Białołęka Dworska (położona na wschód od linii kolejowej) oraz Białołęka Szlachecka (na południowy wschód od Kanału Żerańskiego). Całość do stolicy została przyłączona w 1951 roku. Nazwa może wskazywać, że w dawnych czasach na istniejących tu łąkach bielono płótno.

  • Bielany

    Bielany - kiedyś były to tereny należące do wsi Pólkowa, zwane też Pólkową Górą. W 1639 roku król Władysław IV Waza podarował je - w myśl ślubów sprzed pięciu lat - sprowadzonym z krakowskich Bielan braciom św. Romualda (kamedułom), którym pobudował również klasztor. Prawdopodobnie to oni właśnie zmienili nazwę na dzisiejszą, pochodzącą od ich białych habitów.

  • Mokotów

    Mokotów - ważna w średniowieczu wieś książęca na prawie chełmińskim w systemie trójpolowym, będąca spichlerzem dworu i grodu w Jazdowie. Jej nazwa pojawiła się już w 1367 roku i miała pochodzić od imienia jej pruskiego właściciela, Mokota. Znajdowała się ona w okolicach zbiegu dzisiejszej ul. Mokotowskiej z pl. Unii Lubelskiej, ciągnąc na południowy zachód wzdłuż ul. Puławskiej i Dąbrowskiego. Liczyła wówczas ok. 420 hektarów. Stopniowo wyludniał się, prawie bezludna została doszczętnie zniszczona podczas potopu szwedzkiego. W 1768 roku jej właścicielem stał się Stanisław Herakliusz Lubomirski, który z czasem doprowadził ją do rozkwitu. W połowie XVIII w. pobudowano tu liczne dworki, wille i pałace, zakładano eleganckie ogrody. Na obrzeżach znakomicie prosperowały cegielnie. Zniszczona i splądrowana po upadku powstania kościuszkowskiego, swoją świetność letniskową zaczęła odzyskiwać dopiero w połowie XIX w. W 1916 roku została włączona w granice administracyjne Warszawy.

  • Ochota

    Ochota - karczma założona po powstaniu listopadowym u zbiegu dzisiejszych ul. Grójeckiej i Kaliskiej a później również nazwa osady powstałej wokół Szosy Krakowskiej.

  • Praga Północ

    Praga Północ - ogólnie: teren położony na prawym brzegu Wisły (wschodnim). Jako wieś wzmiankowana była już w 1432 roku a nazwę należy wywodzić od miejsca pierwotnie porośniętego lasem, który został wypalony (wyprażony), by móc tu uprawiać ziemię (głównie obsiewać zbożem). Prawa miejskie nadał jej 10 II 1648 roku król Władysław IV Waza a centrum miasta znajdowało się wokół ratusza (tereny Parku Praskiego i Ogrodu Zoologicznego). Już siedem lat wcześniej powstała tu jurydyka Skaryszew-Kamion a w 1764 roku Golędzinów. Podczas obrad Sejmu Wielkiego, w 1791 roku, na mocy ustawy „Prawo o miastach”, została przyłączona do Warszawy. W latach `50 XX w. tereny miasta po tej stronie miasta podzielono na dwie dzielnice: Północną (na północ od linii kolejowej do Mińska Mazowieckiego) i Południową (do której w 1957 roku przyłączono Rembertów). W 2003 roku z obu dużych dzielnic wydzielono mniejsze (na obrzeżach) i te stanowią obecnie centralny punkt.

  • Praga Południe

    Praga Południe - ogólnie: teren położony na prawym brzegu Wisły (wschodnim). Jako wieś wzmiankowana była już w 1432 roku a nazwę należy wywodzić od miejsca pierwotnie porośniętego lasem, który został wypalony (wyprażony), by móc tu uprawiać ziemię (głównie obsiewać zbożem). Prawa miejskie nadał jej 10 II 1648 roku król Władysław IV Waza a centrum miasta znajdowało się wokół ratusza (tereny Parku Praskiego i Ogrodu Zoologicznego). Już siedem lat wcześniej powstała tu jurydyka Skaryszew-Kamion a w 1764 roku Golędzinów. Podczas obrad Sejmu Wielkiego, w 1791 roku, na mocy ustawy „Prawo o miastach”, została przyłączona do Warszawy. W latach `50 XX w. tereny miasta po tej stronie miasta podzielono na dwie dzielnice: Północną (na północ od linii kolejowej do Mińska Mazowieckiego) i Południową (do której w 1957 roku przyłączono Rembertów). W 2003 roku z obu dużych dzielnic wydzielono mniejsze (na obrzeżach) i te stanowią obecnie centralny punkt.

  • Rembertów

    Rembertów - pod koniec XIX w. była to osada złożona z kilku letnich willi a przede wszystkim przystanek drogi żelaznej Warszawa - Terespol. Na początku XX w. stała się kolonią poligonu wojskowego, należącą administracyjnie do gminy Okuniew. W 1924 roku została wydzielona, stała się siedziba zarządu gminy i zaczęła podlegać pod gminę Wawer. Tuż przed wybuchem II wojny światowej uzyskała prawa miejskie, wchłaniając w swój obszar okoliczne osiedla: Karolówka, Zygmuntówka, Magenta oraz Mokry Ług. W 1957 roku została włączona w granice administracyjne stolicy.

  • Śródmieście

    Śródmieście – centralna, najstarsza część Warszawy, na terenie której znajdowały się pierwsze ośrodki życia społecznego. To tu właśnie istniał Jazdów, Stara Warszawa, Nowa Warszawa a także liczne jurydyki (powstałe w XVI-XVIII w.), które w latach 1791-94 zostały włączone w granice miasta. Tu skupiły się siedziby władz państwowych, zarządu miejskiego, licznych instytucji społecznych, gospodarczych i kulturalnych. Tu dokonywały się pierwsze przemiany urbanistyczne i komunikacyjne. Początkowo skupione wzdłuż Nowego Światu i Krakowskiego Przedmieścia, po wcieleniu w 1916 roku przedmieść znacznie rozszerzyło swój zasięg.

  • Targówek

    Targówek – kolonia i liczne folwarki położone na północny wschód od Pragi. Być może istniała już w czasach grodziska Bródno na przełomie IX/X w., jednak pierwsze potwierdzone informacje o wsi Targowe pochodzi z 1347 roku, kiedy to książęta Kazimierz i Ziemowit zwrócili ją biskupowi płockiemu wraz ze wsią Kamion. Pod nazwą Targowe Małe wzmiankowana była w 1408 roku a jej właścicielem miał byt wojski warszawski imieniem Laurenty (Wawrzyniec). Była to zapewne wieś szlachecka, licząca w 1580 roku ok. 60 ha. Należała wówczas do rodziny Targowskich a także Karniewskich, z czasem przechodząc we władanie rodu Gumowskich. Nie do końca jasna jest etymologia nazwy – czy pochodzi od nazwiska właścicieli, czy też z racji suchych gruntów istniało tu prawdopodobnie targowisko, które straciło swoje znaczenie wraz z rozwojem Starej Warszawy i założonych bliżej Wisły Skaryszewa oraz Pragi. Od 1582 roku mieszkańcy mieli jednak prawo wyrębu lasów bródnowskich. W XVII w. wieś połączyła się z pobliską wsią Targowe Wielkie, położoną bardziej na południe i graniczącą ze wspomnianą wsią Kamion. Prawdopodobnie w tym okresie miała wykształcić się obecna nazwa. Przed 1740 roku właścicielami tych terenów zostali Lubomirscy, w 1753 roku podstoli płocki nazwiskiem Szydłowski a w 1764 roku król Stanisław August Poniatowski, który w 1780 roku wydzierżawił fragment przy dzisiejszym rondzie Żaba Szmulowi Jakubowiczowi zwanemu Zbytkowerem z przeznaczeniem na cmentarz żydowski. W znacznym stopniu zniszczona podczas rzezi Pragi (1794) i powstania listopadowego (w 1827 roku w 29 domach mieszkały tu 373 osoby a powierzchnia terenu wynosiła blisko 400 ha – 777 mórg; należały one do gminy Bródna, parafia Praga), od 1840 roku została parcelowana za zgodą jej ówczesnego właściciela J. Noskowskiego (m.in. w 1861 roku wydzielono Nową Pragę w rejonie dzisiejszych ulic 11 Listopada, Szwedzka, Konopacka, Wileńska). W 1884 roku 65 ha gruntów zajął Cmentarz Bródnowski. Po podziale na drobne kolonie i folwarki (m.in. Cmentarny, Przed Wiaduktem, Za Wiaduktem, Szmulowizna, Dotrzyma, Maki, Utrata, Zacisze czy Lewinów – wszystkie rzecz jasna z przedrostkiem „Targówek”) właściwego gruntu dominium pozostało nie więcej niż 60 mórg (ok. 30 ha). Dobra komunikacja z Warszawą poprzez Most Kierbedzia spowodowała szybki rozwój tego miejsca, gdzie zaczęła powstawać liczne zakłady przemysłowe, w tym również huta szkła. W 1889 roku część tych gruntów (Szmulowizna) została przyłączona do Warszawy. W 1916 roku włączono znaczną część z zasadniczymi terenami (m.in. dzisiejszym Targówkiem Mieszkaniowym) a w 1951 roku Zacisze, Lewinów i Targówek Fabryczny (Przemysłowy).

  • Ursus

    Ursus – miasto założone 1 VII 1952 roku ze wsi Czechowice, Grabkowo, Gołąbki, Skorosze i Szamoty pod nazwą tej pierwszej wsi. W 1954 roku nazwa została zmieniona na obecną, nawiązującą do mieszczących się tu Zakładów Mechanicznych, powstałych na zakupionych w 1921 roku terenach. Nazwa pochodzi z języka łacińskiego i oznacza niedźwiedzia. 1 VIII 1977 roku całe miasto zostało włączone w granice administracyjne Warszawy.

  • Ursynów

    Ursynów - niegdyś letnisko (z uroczym pałacykiem Rozkosz) założone ok 1775 roku przez księżnę Izabelę z Flemingów Czartoryską dla swojego faworyta, szambelana Maisonuere. Jednak już w 1784 roku jego właścicielami zostali małżonkowie Aleksandra z Lubomirskich i Stanisław Kostka Potocki. Stało się wówczas willą i folwarkiem należącym do gminy Wilanów (parafia Służew). W 1822 roku posiadłość kupił Julian Ursyn Niemcewicz. Początkowo chciał ją nazwać "Ameryka" na cześć swojej podróży za ocean, jednak przyjęła się nazwa od jego drugiego - rodowego - imienia. Liczyła ona wówczas ok. 56 ha, miała niewielu mieszkańców i tylko dwa domy. Słynęła jednak z hodowli holenderskiego bydła, posiadała też piękne stajnie. Po powstaniu listopadowym teren ten skonfiskowały władze carskie, jednak już w 1842 roku wykupił je A. Potocki. Osiemnaście lat później był już własnością rodu Krasińskich. W 1906 roku hrabia Adam Krasiński (1870-1909), IV ordynat opinogórski, ofiarował liczący już 120 ha folwark wraz z zabudowaniami Towarzystwu Seminarium dla Nauczycieli Ludowych. Po wojnie został on przekazany Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Cały teren włączono do Warszawy w 1951, łącząc pod jedną nazwą wiele okolicznych wsi.

  • Wawer

    Wawer - na początku XIX w. tak nazywała się od karczma, która znajdowała się przy Trakcie Handlowym (dzisiejsza ul. Płowiecka). Niektórzy etymologii nazwy doszukują się w słowie "chaber", który był często spotykaną rośliną na tych terenach. Wokół niej powstała niewielka kolonia. Podczas powstania listopadowego rozegrały się tu dwie bitwy (19 - 20 II 1831 starł się tu korpus armii rosyjskiej Iwana Dybicza z wojskami polskimi dowodzonymi przez Piotra Szembeka i Franciszka Żymirskiego, 31 III rosyjska grupa osłonowa została rozbita przez wojska generała Jana Skrzyneckiego). W 1839 roku powstała tu druga kolonia nazwana Glinki. Dokładnie ćwierć wieku później tereny te stały się gminą, należącą do powiatu warszawskiego i parafii Zerzno (Zerzeń). To spowodowało dość szybką jej rozbudowę, efektem czego było powstanie w 1877 roku trzeciej kolonii, nazwanej Nowy Wawer, w której zamieszkali budowniczowie i pracownicy linii kolejowej Warszawa-Moskwa. W 1900 roku doprowadzono tu kolejkę dojazdową z Jabłonny i cała gmina powoli stawała się popularnym letniskiem. W nocy 26/27 XII 1939 roku hitlerowcy rozstrzelali tu 107 mieszkańców w odwecie za śmierć swoich dwóch żołnierzy. W 1951 roku, wraz z Falenicą i licznymi historycznymi folwarkami, został włączony w granice Warszawy.

  • Wesoła

    Wesoła – miasto powstałe 17 XII 1968 roku z połączenia osiedli: Groszówka, Grzybowa, Stara Miłosna, Wesoła, Wola Grzybowska i Zielona, które powstały na początku XX w. na terenach rozparcelowanego majątku filozofa i religioznawcy, księcia Emanuela Mieczysława Bułhak herbu Syrokomla (1865-1943). 27 X 2002 roku zostało włączone w granice administracyjne Warszawy.

  • Wilanów

    Wilanów (Willanów) - wieś założona w XIII w. pod nazwą Milanowo i nadana klasztorowi benedyktynów w Płocku. W 1338 roku książę czerski i sochaczewski Trojden I otrzymał ją w zamian za nadanie swobód dla dóbr klasztornych nad Pilicą, po czym włączył do domeny książęcej a w 1377 roku książę Mazowiecki Janusz I Starszy nadał ją podkomorzemu warszawskiemu Stanisławowi ze Strzelczykowa herbu Jastrzębiec, który został protoplastą rodu Milanowskich. W 1494 roku wydzielone zostały z niej dobra Zawady. Niespełna wiek później dobra liczyły już ok. 218 ha (13 łanów) i były wsią parafialną (do parafii należały wówczas: Milanowo, Zawady, Powsinek - rozgraniczony jako osobna wieś w 1594 roku, Okrzeszyn zwany wówczas Okrzesinem, Narty oraz Kempa). Znajdowała się tu kaplica św. Leonarda a w 1600 roku wzniesiono również drewniany kościół pw. św. Anny. W połowie XVII w. dobra zakupiła rodzina Leszczyńskich i wówczas to rozpoczęły się prace przy budowie rodowej posiadłości. Później przez kilkanaście miesięcy właścicielem wsi był podkomorzy kaliski Stanisław Krzycki a 23 IV 1677 roku teren wsi (wraz z Zawadami oraz Powsinkiem) nabył za 35000 florenów Jan III Sobieski i wówczas to zmienił jej nazwę na Wilanów, od łacińskich słów "villa nova". Dokończył budowę barokowego pałacu wraz z ogrodem włoskim, tworząc z niego swoją podmiejską rezydencję. Po śmierci króla dobra pozostały w rękach skłóconych ze sobą wdowy królowej Marysieński oraz ich synów. Okazję próbował wykorzystać osadzony na polskim tronie August II i nabyć tereny po bardzo korzystnej cenie, jednak do transakcji nigdy nie doszło i 31 VII 1720 roku Konstanty Sobieski sprzedał Wilanów, Powsinek, Służew wraz z okolicznymi dobrami, Zawady Kempę i Wolicę za sumę 506 666 florenów i 20 groszy (w regularnych ratach rozłożonych łącznie na cztery lata) Elżbiecie Sieniawskiej, małżonce Adama, hrabiego na Granowie i Szkłowie. W III 1731 roku wieś otrzymała prawo magdeburskie. Kolejną właścicielką była ich córka Zofia Doenhof-Czartoryska (dobra należały do rodu w latach 1733-1785), po jej śmierci dziedziczyła jej córka Izabella, żona Stanisława Lubomirskiego (dobra należały do rodu w latach 1785-1799), po nich zaś ich córka - Aleksandra, która poślubiła ministra oświecenia Stanisława hrabiego Potockiego. W rodzie Potockich dobra pozostały do 1892 roku, kiedy to hrabina Aleksandra (wdowa po Auguście) przekazała je testamentem Ksaweremu hrabiemu Branickiemu (dobra należały do rodu w latach 1893-1945). Cały obszar był ogromny (15000 mórg czyli ok. 8000 ha) i po powstaniu styczniowym w ich skład wchodziły: folwarki w powiecie warszawskim (Wilanów - 739 mórg; Służew - 437 mórg; Wolica - 578 mórg; Służewiec - 735 mórg; Paluch - 578 mórg; Dąbrówka - 267 mórg; Moczydło - 286 mórg; Olechów - 346 mórg; Powsin - 401 mórg; Wenclowizna - 131 mórg; Zawady - 266 mórg oraz Zastów - 459 mórg), folwarki w powiecie grójeckim (Chojnów - 112 mórg; Wola Piasecka - 155 mórg oraz Żabieniec - 377 mórg), lasy w powiecie warszawskim (Kabacki, Moczydłowski, Pyrowski, Dąbrowiecki, Paluchowski i fragment parku Natolin - łącznie 1555 mórg), lasy zastowskie (Wawerski i Laski - łącznie 2423 morgi), lasy w powiecie grójeckim (Chojnów - lasy Chojnowskie, Zalesie, Dobieszek - łącznie 7590 mórg) a ponadto 733 morgi zajmowały rozsiane po całych dobrach osady czynszowe. Reszta terenów przypadała na zakłady przemysłowe (działały tu browar, młyn wodny turbinowy, 3 młyny wietrzne, kilkanaście propinacji (karczm), sztuczne i naturalne jeziora a także 4 ogrody spacerowe (Wilanów - 99 mórg; Morysin - 80 mórg; Natolin - 27 mórg i Gucin - 12 mórg). Od 1816 roku istniał cmentarz wilanowski, działała tu szkoła i szpital. W 1890 roku poprowadzono tu trasę kolei konnej warszawsko-wilanowskiej. Od 1945 roku był majątkiem narodowym a w 1951 roku wszystkie jego tereny należące do powiatu warszawskiego włączone zostały w granice administracyjne Warszawy (z wyjątkiem północnych terenów samego Wilanowa, włączonych już w 1916 roku a także Służewia i Służewca włączonych w 1938 roku).

  • Wola

    Wola (Wielka Wola) - wieś książęca wzmiankowana już w XIII w., powstała na terenie lasów książęcych. Podlegała wówczas kościołowi w Zegrzu nad Narwią, płacąc mu dziesięciny. Wraz ze wzrostem znaczenia Warszawy, zamieszkiwało tu coraz więcej ludności i dołączano kolejne dobra, m.in. w 1425 roku folwark Pustola. Od 1526 roku wchodziła w skład starostwa warszawskiego, w 1580 roku jej wójtem dziedzicznym był szlachcic Jan Pierzejewski. Liczyła wówczas ok. 731 ha powierzchni a w 1611 roku wzniesiono tu parafię św. Wawrzyńca i wówczas to prawo patronatu nad kościołem otrzymał dekanat warszawski. Większość zabudowań znajdowało się między dzisiejszymi ul. Elekcyjną i Sowińskiego. W latach 1575-1764 odbywały się tu elekcje królów polskich, w specjalnie przygotowanej szopie (dzisiejszy plac Elekcyjny u zbiegu ul. Obozowej i Płockiej), otoczonej wałem (okopami). W 1770 roku wieś została oddzielona od stolicy tzw. wałem Lubomirskiego z rogatkami umieszczonymi u zbiegu dzisiejszych ulic Okopowej i Chłodnej. Podczas I Sejmu Rozbiorowego właścicielem większości terenów Woli stał się jego marszałek Adam Poniński (1732-1798). W latach 1790-92 wzdłuż wałów powstały cmentarze - Powązkowski, Ewangelicko-Augsburski, Ewangelicko-Reformowany oraz Żydowski.Wieś odegrała ważną rolę podczas insurekcji kościuszkowskiej a podczas powstania listopadowego została prawie doszczętnie zniszczona (słynna reduta 56 dowodzona przez Juliana Ordona). Do jej odbudowy i częściowej zmiany charakteru z rolniczo-ogrodniczo-młynarskiego (browary, gorzelnie, wiatraki) na przemysłowy (cegielnie, garbarnie, zakłady włókiennicze i fabryki wyrobów metalowych) przyczyniła się budowa w 1845 roku linii kolei Warszawsko-Wiedeńskiej (wzdłuż dzisiejszej ul. Kasprzaka i Bema). To również spowodowało zmianę jej zabudowy - pojawiły się czynszowe kamienice w których mieszkali pracujący tu robotnicy. Najbardziej wysunięte na zachód tereny wzdłuż drogi na Blizne (Ulrychów wzdłuż ul. Górczewska) pozostały jednak nadal miejscem upraw warzyw, stając się pewnego rodzaju zapleczem aprowizacyjnym Warszawy. W 1916 roku całość została włączona w granice miasta.

  • Włochy

    Włochy - dawna wieś szlachecka poświadczona w XIV w. pod nazwą Sopąchy a później Porzucewo. Z tego okresu miała wywodzić się pierwsza wersja etymologii nazwy, która wywodzi się od przydomka właściciela imieniem Jan, zwanego Włochem. W XVI w. należała do rodziny Nadarzyńskich a jej obszar wynosił ok. 8 ha (ówczesne pół łanu), następnie zaś jej właścicielami zostali Rakowscy (Stanisław Rakowski herbu Wierzbowa) a w połowie XVII w. kanclerz wielki koronny prymas Andrzej Leszczyński, mający tu swoją letnią rezydencję, która podobnie jak cała wieś z okolicznymi terenami została mocno zniszczona podczas potopu szwedzkiego. Tu pojawia się druga wersja etymologii nazwy, wg której na tych terenach stacjonowały wojska włoskie podczas odbywających się na Woli elekcji. Kolejnymi właścicielami tych ziem byli Lubomirscy, Konstancja z Platerów Hilzenowa i hrabia Tadeusz Mostowski (od 1795 roku), który również zbudował tu swoją rezydencję (legenda głosi, iż stał on w miejscu poprzedniego a dziś jest to pałac Koelichenów przy ul. ks. Chróścickiego 2). Istniały tu wówczas 3 domy, na stałe mieszkało ok. 80 osób. Podczas powstania kościuszkowskiego w tym miejscu zakwaterowany został król pruski Fryderyk Wilhelm II. W 1842 roku, wykorzystując gliniaste tereny, powstała tu pierwsza cegielnia, z czasem było ich nawet kilkanaście. Dwa lata później właścicielem tych terenów została właśnie rodzina Koelichenów (holenderscy właściciele świetnie prosperujących łódzkich farbiarni), w rękach której pozostały do parcelacji gruntów w 1928 roku. Właśnie tu pojawia się trzecia wersja etymologii nazwy, związana z włoskimi artystami, których prace wykorzystano do dekoracji pałacu. Po powstaniu styczniowym nastąpił znaczny rozwój wsi ze względu na powstałą tu stację Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Została wówczas uwłaszczona przez władze carskie a cały teren liczący wówczas 368 mórg (ok. 206 ha) stał się folwarkiem (z czasem z jego terenów wydzielono dwie osady: Wiktoryn oraz Karolin). Po parcelacji stał się osiedlem zaprojektowanym wg koncepcji miasta-ogrodu z własną częścią przemysłową (całość projektu architekta Franciszka Krzywdy-Polkowskiego oraz mierniczego Henryka Kotyńskiego) a niewielkie działki cieszyły się dużą popularnością wśród średniozamożnych mieszkańców m.in. Warszawy. Od 1898 roku działało tu Towarzystwo Akcyjne Walcowni i Fabryki Narzędzi Rolniczych "Włochy" (wykupione w 1921 roku przez Towarzystwo Akcyjne Fabryki Maszyn i Odlewni Orthwein, Karasiński i S-ka), produkujące m.in. pługi, młockarnie, części do tartaków czy młynów, ale również łopaty, grabie czy inny drobny sprzęt rolniczy. W 1927 roku powstały tu Polskie Zakłady Elektrotechniczne "Era", specjalizujące się w regulatorach napięcia i elementach do min, istniała tu również fabryka świec "Polo". Powstały liczne zakłady rzemieślnicze i składy budowlane a do rozwoju wsi przyczyniła się również poprowadzona tu w 1934 roku bocznica kolejki EKD Warszawa-Pruszków i sama kolejka kursująca tędy od 1936 roku. Gwałtownie wzrosła liczba mieszkańców (w 1921 roku 730 mieszkańców; w 1931 roku ponad 8500; w 1936 roku ponad 15000 a tuż przed wybuchem II wojny światowej blisko 20 000). To doprowadziło w 1938 roku do uzyskania praw miejskich. W okresie okupacji hitlerowskiej nie zostało dotkliwie zniszczone. W 1951 roku zostały wraz z okolicznymi terenami (m.in. Okęciem) włączone w granice administracyjne Warszawy.

  • Żoliborz

    Żoliborz – XVIII-wieczna nazwa wzmiankowanej już w 1367 roku wsi Pólków, liczącej w połowie XVI w. ok. 160 ha powierzchni (9,5 łana).Usytuowana była w okolicach dzisiejszego pl. Wilsona i po wschodniej stronie ul. Mickiewicza, z czasem obejmując również dzisiejsze Bielany i Marymont. W XVII w. wieś została podzielona: jedną część z nadania króla Władysława IV Wazy otrzymali kameduli (stąd powstały Bielany), drugą otrzymał Szpital Św. Ducha, dając początek późniejszemu folwarkowi Fawory. W latach 1719-1721 znalazły tu swoja siedzibę Koszary Gwardii Pieszej Koronnej zaś konwikt księży pijarów wzniósł otoczoną pięknym ogrodem letnią rezydencję Collegium Nobilium, a ponieważ położona była w południowej, najwyższej części skarpy, nazwano ją Joli Bord, co dokładnie można przetłumaczyć jako „Piękny brzeg”. Nazwa przyjęła się dość szybko i już w 1768 roku, na rozparcelowanym wówczas folwarku Fawory, pobudowano pałacyki i wille, które przyjęły taka właśnie nazwę. Tereny były zabudowywane do czasu powstania listopadowego, kiedy to władze carskie zburzyły ponad 70 stojących tu domów i podjęły decyzję o budowie tu Cytadeli. Do czasu powstania styczniowego wyburzono kolejne 250 posesji, blokując tym samym rozwój tych terenów. W 1916 roku w granicach Warszawy znalazły się m.in. Marymont i część Bielan.