Saska Kępa

Informacje

Saska Kępa – niegdyś jedna z licznych wysp na Wiśle, zwana też Kępą SoleckąKępą KawcząKępą Holenderską lub teżOlędrami. W najdawniejszych czasach stanowiła część wsi Solec, jednak kapryśny nurt rzeki sprawił, że bliżej jej stało się do Kamionka. W 1597 roku jego ówczesny dzierżawca, Stanisław Baryczka, kazał wykarczować tu ponad setkę wiekowych dębów. Później również było to „zaplecze” budowlane, bowiem właśnie stąd brano drewno i chrust do stolicy, m.in. w 1620 roku do obwałowań przedmieść a później do wyrównania nawierzchni Krakowskiego Przedmieścia. Sytuacja zmieniła się w 1624 roku, kiedy to oficjalnie król Zygmunt III Waza zgodził się, aby tę pracę wykonywali osadnicy holenderscy a cztery lata później magistrat podpisał z nimi umowę dzierżawną, potwierdzoną w 1650 roku przez króla Jana Kazimierza. Otrzymali oni te tereny prawie w całości (łąki na Kawcu oraz Kosku należały jednak do Solca) i dopiero po 5 latach mieli płacić po 24 groszy z morgi gruntu. Otrzymali zgodę na rybołówstwo, ogrodnictwo i stawianie młynów, mogli również prowadzić tu gorzelnię, otworzyć szynk z własnym wyrobem piwa a także piekarnię. Nie mieli jednak prawa urządzać tu żadnych świątyń a także prowadzić handlu. W 1636 roku było 5 kolonistów, działających na 138 morgach. Sielanka trwała do czasu potopu szwedzkiego. Podczas bitwy 28-30 VII 1656 roku została całkowicie zniszczona. Część zarośniętej wyspy stała się później własnością generała artylerii Ernesta Doenhoffa , część zaś dzierżawił od 1676 roku warszawski kupiec Christian Makin. W 1694 roku właścicielem zadłużonych terenów stał się na krótko Jakub Sobieski, by dwa lata później, po śmierci ojca, zgromadzić tu swoich zwolenników i czekać na objęcie tronu. Nieudana elekcja spowodowała, że zrzekł się swoich praw. Wyspa zawsze była miejscem, gdzie gromadziła się ludność cywilna w czasie epidemii a wojsko w czasie wojny. Taką tradycję kontynuowali również władcy Polski z dynastii Sasów, którzy jednak lubili latem korzystać z jej ustroni. Za określoną opłatą czynszową dysponowali tymi terenami. Odbywały się więc tu – za zgodą króla – wesela, chrzciny czy urodziny, najczęściej ludzi związanych z dworem a w 1754 roku August III wyprawił swoje imieniny, zakończone wspaniałym pokazem fajerwerków. Z czasem wyspa została regularnie puszczana w terminową dzierżawę, która przynosiła miastu pokaźny dochód. Do 1812 roku została prawie całkowicie wykarczowana z dębowego lasu (drewno wykorzystano do fortyfikacji i rozbudowy Pragi) a siedem lat później teren wzmocniono specjalnymi tamami, które broniły go przed wdzierającą się Wisłą. W 1827 roku w 14 domach żyło tu łącznie 114 stałych mieszkańców. Niskie, drewniane domki zostały zniszczone podczas bitwy o Olszynkę Grochowska (25 II 1831), jednak po ustaniu walk właściciele szybko je odbudowali. W 1864 roku – po uznaniu jej mieszkańców za włościan - została uwłaszczona, wydzielona z Warszawy i przyłączona do gminy Wawer (parafia Praga) jako podmiejska wieś. Z Pragą połączona była drewnianym mostem poprzez wiślaną łachę. Po Wiśle pływały tu statki parowe i liczne łodzie. Z racji korzystnego położenia mieszkańcy stolicy urządzali tu sobie majówki, regularnie latem rozstawiał się również cyrk (co upamiętnił na jednym ze swoich płócien Franciszek Kostrzewski). Działały liczne gospody i karuzele a na łąkach urządzano nawet konkursy tańca. Poza sezonem dzierżawcy hodowali tu bydło, trudnili się również warzywnictwem i ogrodnictwem. W latach 1884-85 tu – pod przewodnictwem Marii Bohuszewiczówny – zbierali się członkowie I Proletariatu. Znaczenie tych terenów wzrosło w 1913 roku, po otwarciu Mostu Poniatowskiego. Trzy lata później ponownie znalazła się w granicach Warszawy i wówczas nastąpił jej gwałtowny rozwój jako dzielnicy willowej. Planowano tu urządzenie wystawy światowej (ekspozycji prezentującej dorobek kulturalny i naukowy różnych narodów świata), jednak plany te nie zostały zrealizowane do czasu wybuchu II wojny światowej. Pamiątką po tych zamierzeniach jest Kanał Wystawowy oraz nazwy ulic, w których dominują różne kraje, często te niepodległe po I wojnie światowej. Do jej obszaru zalicza się również obszar dawnej Kępy Gocławskiej (teren na południe od Trasy Łazienkowskiej).

Obszar

Teren położony w obrębie: al. Waszyngtona, al. Poniatowskiego, nurt Wisły, planowana Al. Tysiąclecia (wzdłuż dawnego Wału Gocławskiego, wschodnia linia działek przy Jeziorku Gocławskim, Kanał Wystawowy do al. Waszyngtona).