Szmulowizna

Informacje

Szmulowizna – folwark założony przez Szmula Jakubowicza vel Józefa Samuela Sonnenberga zwanego Zbytkowerem (1727-1801) i jego trzecią żonę Judytę Bucky (Gitel) Jakubowicz Lewi pod koniec XVIII w. na wydzierżawionych od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego terenach wsi Targówek (powiat warszawski, gmina Bródno, parafia Praga). Obydwoje należeli do grona faworytów królewskich – ona prowadziła znany salon towarzyski i była częstym gościem obiadów czwartkowych, ona zaś, początkowo liwerant (aprowizator) wojsk ruskich, był bankierem i faktorem, właścicielem rzeźni, magazynów mięsnych, licznych tartaków, cegielni oraz garbarni. Początkowo miał się tu znajdować wyłącznie cmentarz żydowski, którego pozostałość znajduje się między ul. Odrowąża a Rogowską. Dość szybko jednak otrzymane tereny znacznie się powiększyły i powstał tu folwark o nazwie Bojnówek. Obecna nazwa przyjęła się na początku XVIII w., już po śmierci pierwszego właściciela, w dowód uznania jego zasług dla ratowania okolicznej ludności podczas Rzezi Pragi w 1794 roku, kiedy to narażając własne życie ukrywał ich na dość rozległych terenach. Nie uszło to jednak uwadze Rosjan i podczas walk folwark został w znacznym stopniu zniszczony. Z czasem nazwa ta objęła również pobliską wieś oraz pobudowaną tu karczmę. Po śmierci ojca terenami zarządzał Berek Sonnenberg, który znaczną część terenów zapisał Instytutowi Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie. Nie wiadomo, dlaczego ten zapis nie został zrealizowany. Po kolejnych zniszczeniach podczas powstania listopadowego (bitwa o Olszynkę Grochowską 25 II 1831 roku), w 1834 roku Stanisław Flatau, wnuk założycielki, sprzedał całość terenów rodzinie Brühlów. Rozwój kolejnictwa na tych terenach - wzniesienie Dworca Petersburskiego (dziś Wileńskiego) w 1865 roku oraz Dworca Terespolskiego (dziś Wschodniego) rok później – spowodowały gwałtowny wzrost miejscowej zabudowy i osiadłej tu ludności (ok. 1875 roku w ponad 100 domach żyło tu nieco mniej niż 2000 osób). Brühlowie rozparcelowali więc swoje tereny, wyznaczając główne ulice – Ząbkowską, Radzymińską i Kawęczyńską – wg dawnych miejscowych traktów. W 1899 roku całość terenów została włączona w granice Warszawy. Dość szybko powstały tu zakłady przemysłowe („Labor”, „Drucianka”, „Avia” oraz Warszawska Wytwórnia Wódek "Koneser"). Pod koniec pierwszej dekady XX w. wschodnią część Szmulowizny nazwano Michałowem na cześć fundatora tutejszej bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego i licznych szkółek oraz schronisk dla najbiedniejszej tu mieszkającej młodzież, księcia Michała Piotra Radziwiłła (1853-1903).

Obszar

Teren położony w obrębie: linia kolejowa wzdłuż al. Solidarności, ul. Markowska, linia kolejowa ze stacją Warszawa-Wschodnia poza zakręt na wysokości ul. Boruty, linia kolejowa wzdłuż ul. Zabranieckiej i Naczelnikowskiej.