ul. Nalewski - Ślady historii na wymarłej ulicy

Artykuł

Ulica Bohaterów Getta to fragment dawnej głównej ulicy Muranowa-  ul. Nalewki, której rolę komunikacyjną po ostatniej wojnie przejęła ulica M. Nowotki (obecnie gen. W. Andersa) .

W XVI w. była to droga biegnąca wśród mieszczańskich ogrodów, a na pocz. XVII w. została już zabudowana drewnianymi domkami zniszczonymi podczas potopu szwedzkiego. Po zniszczeniach z czasów wojen szwedzkich na ulicy zaczęły pojawiać się murowane obiekty. W 1770r. otrzymała nazwę Nalewki (od nazwy płynącego tam potoku), a 10 lat później pojawili się na niej Żydzi. Przez następne lata arteria uzyskała range jednej z najważniejszych w mieście. Na pocz. XXw. ruch był olbrzymi- po ulicy jeździło mnóstwo powozów i  tramwajów a przechodni nie mieścili się na chodnikach. Liczne sklepiki, warsztaty i zakłady upchnięte były bardzo ciasno, nawet w pasażach stworzonych na podwórkach. Najwięcej było tam oczywiście ludności żydowskiej – która zarówno prowadziła na niej sklepy z koszernymi produktami jak i przy niej mieszkała- głównie na północnym odcinku- dziś niezachowanym.
W czasie bombardowań Warszawy w 1939r. wiele budowli zostało poważnie uszkodzonych.

Koniec Nalewek był smutny - po powstaniu w Getcie w 1943r. spalono i wyburzono przy niej przeważającą część zabudowy, a kolejne zniszczenia przyniosło rok później Powstanie Warszawskie. Po wojnie niektóre ocalałe zabudowania rozebrano, samą ulicę częściowo połączono z nową trasą na Żoliborz, a częściowo odcięto i uczyniono ślepą- dziś jezdnia z torami tramwajowymi kończy się nagle trawnikiem.

Obecnie nazwę Nalewki nosi zupełnie nowa ulica w pobliżu ul. Zamenhofa.

Co dziś zostało po Nalewkach?

Zachowało się kilka pamiątek po dawnej arterii:

1. Bruk i tory tramwajowe
Na ulicy zachował się oryginalny prawdopodobnie XVIII wieczny bruk wraz z torami tramwajowymi o przedwojennym rozstawie szyn 1525mm (zachowane na całym ocalałym odcinku )

2. Budynek Arsenału
Jedynym zachowanym przedwojennym budynkiem jest Arsenał (przynależący adresowo do ul. Długiej), którego północna ściana tak bardzo przylega do jezdni, że nie starczyło już przy nim miejsca na ułożenie chodnika.

3. Resztki fundamentów pasażu Simonsa w pobliżu ul. Długiej
Pasaż Simonsa był nowoczesnym budynkiem o pięciu kondygnacjach, w którym ulokowały się  różnego rodzaju sklepy, składy i instytucje. Został poważnie uszkodzony podczas bombardowań w pierwszych dniach ostatniej wojny. W 1944r. stał się redutą Batalionu Chrobry, który chronił Stare Miasto przed atakiem hitlerowców.
Do dziś pozostały po nim tylko resztki konstrukcji żelbetonowej osadzonej na fundamentach. Dziś w miejscu, gdzie znajdował się fragment dawnego pasażu powstaje nowoczesny apartamentowiec, nieco nawiązujący kształtem do oryginału

4. Brama i ogrodzenie Ogrodu Krasińskich
Przy dawnych Nalewkach przetrwała barokowa ponad 300 letnia brama  do Ogrodu Krasińskich- XVII wiecznego założenia parkowego usytuowanego za pałacem. Oprócz bramy przetrwał murek okalający park od strony ulicy. Do dziś nosi ślady po dużej ilości kul z czasów II wojny światowej...
Niedawno zrekonstruowano żeliwne ogrodzenie parkanu i kratę w barokowej bramie, zdjęte po 1945r.. Ciekawostką jest widoczne nieopodal bramy wzniesienie na terenie parku, które niektórzy uważali za ostatnią pozostałość dawnego Wału Zygmuntowskiego zbudowanego w latach 20 XVII w. z rozkazu króla Zygmunta III Wazy w celu ochrony miasta przed najazdami nieprzyjaciół i zarazami. Natomiast badania wykazały, iż wzniesienie powstało w XIX wieku, i tylko w jego dolnych warstwach znajdują się resztki wału.

5. Kamień pamiątkowy z 1930r.
Wojnę przetrwał również kamień znajdujący się na pobliskim skwerku.  stoczenie w tym miejscu zwycięskiej bitwy Powstańców Listopadowych z gwardią rosyjską. Odsłonięto go 29.11.1930r. w setną rocznicę tych wydarzeń.